Text: Luke 15: 1-10 *Íslensk þýðing niður
Grace to you and peace from God our Father and the Lord Jesus Christ. -Amen.
1.
Today's gospel is from the 15th chapter of Luke. It's a very famous parable about the 99 sheep and one lost sheep.
As the precondition of this parable, there was a conversation between Jesus and the Pharisees and the teachers of the law of the Jewish religion. This conversation is more like a complaint from the Pharisees against Jesus because Jesus was eating with tax collectors and other sinners who were outside of the Jewish community.1 The teachers and Pharisees were complaining, "Why is Jesus eating with those sinners?" As I always say, in the Bible, to eat together means something special. That is, they are friends. They are reconciled. They are in peace.
So the Jewish teachers couldn't understand why Jesus was in peace with sinners whom they disliked. To answer this question, or the complaint of the teachers, Jesus told this parable. Actually, he told three parables. The first one is the 99sheep and one lost sheep, and the second one, which is also included in today's Gospel, is one lost silver coin among ten. And the third is the very famous story about the prodigal son.2 That will be the Gospel next week. Today I'm going to focus on the 99 sheep and one lost sheep.
And the number one point in this parable is very easy to understand. You understand what the parable means. It is that God cares about everybody. If there's one missing, God will find this man. And when he comes back to God, God will be happy and rejoice about this man. And this is the point of this parable, the basic point. If we teach about this story to the Sunday school, to small children, we just say, "God loves everybody and even one lost sheep. If you get lost, don't worry because God is watching over you."
2.
But now we are grown-ups, and we need to go a little bit deeper than that basic point. As we can see, there are 99 sheep and one lost sheep.3 It is a simple comparison in numbers. And in this comparison of numbers, Jesus is making a serious challenge to our modern society. Our society, more or less, has some kind of principle that the majority is superior to minorities.
Even though we try to protect the rights of minorities in many ways, the principle is still "the greatest happiness of the greatest number." This is a kind of principle that was introduced to society in the 18th century by Bentham, the philosopher, and John Stuart Mill succeeded in this idea, and they developed it in sociology.
Our society somehow puts this in the mainstream. For example, we decide things by majority rule in Congress. You know, we put the majority first and then try to cover the rights of minorities. If someone is in trouble on the top of a mountain, and the weather is very bad, the rescue team doesn't go there to help this person because by going to the mountain, the others in the rescue team could be in danger. Whether we like it or not, this is one of the principles of modern society. And Jesus is putting a question about this. But why is Jesus challenging this principle?
3.
Then we have to think about the meaning of the 99 sheep and one lost sheep. And again, this parable is an answer to the Jewish teachers who were muttering about sinners.
In the time of Jesus, in the Jewish community, the Pharisees and priests who were serving in the temple were actually the powerful group, and they had power over the Jewish communities. In every religion—not only in the Jewish religion but also Christianity or other religions—we have something considered unclean that we should not touch.
For example, in the Jewish religion, people who had a certain disease were considered unclean, or people who belonged to a different religion than Judaism—the Gentiles, namely foreigners. They were considered unclean and dirty in a way.
And then there was a strict restriction on how Jewish people could mingle with these people, have a conversation, or touch them physically. Among those unclean people, tax collectors had a little bit of a different characterization. The tax collectors were disliked, but it's not necessarily because of religious rules. It's more of a political or emotional reason. They were disliked because they were working for the Roman Empire. They were out of communication with Jews.
Mishnah is an authoritative set of oral rules in the Jewish religion that were not written in the Bible. In the Mishnah was this sentence: "Anyone who entered a tax collector's house was unclean for the whole day." Thus, this uncleanness of tax collectors came into the religious laws of Judaism, but it was not from the beginning.
We have to understand that when the majority is combined with the power of society, this majority has a tendency to use the power to make some people sinners by creating a new kind of uncleanness. We could see at some time in some countries or some areas, black people were considered as a kind of sinner or dirty. Also, people who belonged to sexual minorities were considered as sinners, too. We know this very well.
4.
We have to recognize when the majority, backed up with social power, can make people sinners and declare that they are unclean according to their own taste and their own ideas, but without a truly religious reason. Jesus was saying there was a society of the majority who made certain people guilty or sinful.
And that is the place where the 99 sheep were. So this parable is actually comparing the majority in society—which is creating new sinners or unclean people—and one lost sheep who was expelled by the majority because it was considered a sinner. And Jesus is saying that this one lost sheep is equally important for God, and God is trying to put him back into the group.
Reading this parable, we naturally put our focus on the one lost sheep, but at the same time, we have to see the 99 sheep because it's important to understand these 99 sheep. I told you about a big puzzle some weeks ago, and I said if one piece is missing, the puzzle can't be completed. It's the same here; until this one lost sheep comes back to the 99 sheep, it is incomplete in the eyes of God.
Now we look at ourselves. Being a majority is nothing bad. It is actually a neutral thing; it is neither good nor bad. But we have a tendency when we are in the majority, and especially when we are connected with power, to make other people whom we don't like or who are different from us unclean or sinful.
When this happens, the society becomes a device to oppress the minority people. And sometimes we don't even notice that some sheep in our society are missing. Then we are in the exact same place where the Pharisees or teachers of Jewish law were standing in the text of this today's Gospel.
5.
And there is one thing we have to be aware of and careful about. This majority-minority relationship exists in our lives in many different dimensions.
For example, I am an immigrant, and most of you are foreigners here in Iceland, and we are minorities. And look at the recent situation in Iceland. Icelandic powers—I don't say Icelanders—Icelandic powers are repeatedly advocating that we are negative presences in this society. They say because of us, housing is in short supply. Because of us, crimes are increasing, and because of us, the state of Iceland is consuming a huge amount of money.
The powers are saying we are the ones who should be blamed. And I would say this is the exact same situation as the Pharisees attacking the tax collectors. In this context, we are the tax collectors, and therefore, we are the lost sheep. We have to say NO to this accusation.
But the important thing is that this is only one dimension of our life. We have different dimensions in our lives. For example, we are all healthy people. At least, I don't see anybody who is using a wheelchair, who is blind, or who cannot hear in this congregation. Why is there nobody like that? Is it just a coincidence, or are we making some invisible walls so that they cannot join this church? We have to think about it.
How about sexual minority people? In the last ten years, there has always been somebody who belongs to a sexual minority group. But are we really treating them in an equal way? Are we open to them so that they may feel no difficulties in the church? Maybe we are insulting them or making them sad, even unconsciously? We have to think about these things.
The majority-minority relationship exists in many different dimensions. Even if in one dimension we are the lost sheep, in another dimension we could be one of the 99 sheep, and we stand in the same place as the Pharisees in the Bible, oppressing minorities.
6.
In today's teaching of Jesus, even though he mentions repentance twice, repentance is not actually playing any role. A sheep cannot repent. A lost silver coin cannot repent. What is being taught here by Jesus is something we should understand before we repent, in order to repent. Repentance is very important, and we'll learn about that next week. But in order to repent, we have to understand where we are now. We have to understand who we are. Otherwise, how can we repent? What can we repent about? We have to see where we stand, and if we are on the side of the oppressors, even occasionally, then we have to repent what we are doing. We might be on the side of the one lost sheep, and then we should be thankful to God because God is looking for us.
So today, let's look at ourselves and make sure where we stand. That is the precondition for our repentance.
Grace of God which surpasses all understanding keep your heart and your minds in Christ Jesus. Amen. -Amen.
****
Texti: Lúkasar 15: 1-10
Náð sé með yður og friður frá Guði föður okkar og Drottni Jesú Kristi. – Amen.
1.
Guðspjall dagsins er úr 15. kafla Lúkasarguðspjalls. Það er mjög fræg dæmisaga um 99 sauði og einn villtan sauð.
Forsendan fyrir þessari dæmisögu er samtal Jesú við farísea og lögvitringa gyðingdómsins. Þetta samtal var meira eins og kvörtun faríseanna gagnvart Jesú, því Jesús borðaði með tollheimtumönnum og öðrum syndurum sem stóðu utan gyðingasamfélagsins. Lærðir menn og farísear voru að kvarta: „Hvers vegna borðar Jesús með þessum syndurum?“ Eins og ég segi alltaf: í Biblíunni merkir það að borða saman eitthvað sérstakt. Það þýðir að menn eru vinir. Þeir hafa sæst. Þeir lifa í friði.
Þess vegna gátu gyðinglegu kennararnir ekki skilið hvers vegna Jesús var í friði við syndara sem þeir fyrirlitu. Til þess að svara þessari spurningu, eða þessari kvörtun kennaranna, sagði Jesús þessa dæmisögu. Reyndar sagði hann þrjár dæmisögur. Sú fyrsta er um 99 sauði og einn villtan sauð, og önnur, sem einnig er í guðspjalli dagsins, er um eina silfurslíðu sem týndist af tíu. Og sú þriðja er hin mjög svo fræga saga um týnda soninn. Það verður guðspjallið í næstu viku. Í dag ætla ég að einbeita mér að 99 sauðunum og einum villtum sauði.
Og aðalatriðið í þessari dæmisögu er mjög auðvelt að skilja. Þið skiljið hvað dæmisagan merkir: Guð elskar alla. Ef einn vantar, þá leitar Guð hans. Og þegar hann kemur aftur til Guðs, gleðst Guð yfir þessum manni og fagnar honum. Þetta er meginatriði sögunnar. Ef við kennum þessa sögu í sunnudagaskólanum fyrir börn, þá segjum við einfaldlega: „Guð elskar alla, líka einn týndan sauð. Ef þú villist, þá skaltu ekki hafa áhyggjur, því Guð vakir yfir þér.“
2.
En nú erum við orðin fullorðin og þurfum að fara aðeins dýpra en þetta grunnatriði. Eins og við sjáum eru þar 99 sauðir og einn villtur sauður. Þetta er einföld töluleg samanburður. Og í þessum samanburði setur Jesús fram alvarlega áskorun til nútímasamfélags okkar. Samfélag okkar hefur að meira eða minna leyti einhvers konar meginreglu um að meirihlutinn sé æðri minnihlutanum.
Þó að við reynum á ýmsa vegu að verja réttindi minnihlutahópa, þá stendur samt eftir meginreglan: „Mesta hamingja flestra.“ Þetta er eins konar hugsun sem kom inn í samfélagið á 18. öld, kynnt af heimspekingnum Bentham, og John Stuart Mill hélt áfram með þessa hugmynd og þróaði hana í félagsfræði.
Samfélag okkar hefur að einhverju leyti tekið þetta sem meginlínu. Til dæmis ákveðum við mál með meirihlutareglu á þingi. Við setjum fyrst og fremst meirihlutann og reynum svo að hylja réttindi minnihlutans. Ef einhver lendir í vandræðum uppi á fjalli og veðrið er mjög slæmt, þá fer björgunarsveitin ekki þangað til að hjálpa honum, vegna þess að með því að fara á fjallið gætu hinir í sveitinni verið í hættu. Hvort sem okkur líkar betur eða verr, þá er þetta ein af meginreglum nútímasamfélagsins. Og Jesús setur spurningu við þetta. En hvers vegna er Jesús að ögra þessari meginreglu?
3.
Síðan þurfum við að hugsa um merkingu 99 sauðanna og eins villta sauðarins. Enn á ný er þessi dæmisaga svar til gyðinglegra kennara sem voru að mögla yfir syndurum.
Á tíma Jesú, í gyðingasamfélaginu, voru farísear og prestar sem þjónuðu í musterinu í raun valdastéttin, og þeir höfðu vald yfir gyðingasöfnuðunum. Í hverri trú – ekki aðeins í gyðingdómi heldur líka í kristni eða öðrum trúarbrögðum – er eitthvað sem talið er óhreint og sem við eigum ekki að snerta.
Til dæmis, í gyðingdómi voru menn sem þjáðust af ákveðnum sjúkdómum taldir óhreinir, eða þeir sem tilheyrðu annarri trú en gyðingdómi – heiðingjar, það er að segja útlendingar. Þeir voru taldir óhreinir og skítugir á einhvern hátt.
Það var sett strangt bann við því hvernig Gyðingar máttu umgangast slíka menn, eiga samtal við þá eða snerta þá líkamlega. Meðal þessara óhreinu manna höfðu tollheimtumenn aðeins aðra stöðu. Þeir voru fyrirlitnir, en það var ekki endilega vegna trúarlegra reglna. Það var fremur pólitísk eða tilfinningaleg ástæða. Þeir voru fyrirlitnir af því að þeir störfuðu fyrir Rómaveldi. Þeir voru utan samfélags gyðinga.
Mishnah er viðurkennd safn munnlegra reglna í gyðingdómi sem voru ekki skráðar í Biblíunni. Í Mishnah stendur þessi setning: „Sá sem gengur inn í hús tollheimtumanns er óhreinn allan daginn.“ Þannig varð þessi óhreinleiki tollheimtumanna hluti af trúarlegum lögum gyðingdómsins, þó svo að það hafi ekki verið frá upphafi.
Við verðum að skilja að þegar meirihlutinn sameinast samfélagslegu valdi, þá hefur hann tilhneigingu til að nota valdið til að gera suma menn að syndurum með því að skapa nýja tegund af óhreinleika. Við getum séð að á ákveðnum tímum í sumum löndum eða svæðum voru svartir menn taldir eins konar syndarar eða óhreinir. Einnig voru menn sem tilheyrðu kynferðislegum minnihlutahópum taldir syndarar. Þetta þekkjum við mjög vel.
4.
Við verðum að gera okkur grein fyrir því að meirihlutinn, studdur af félagslegu valdi, getur gert menn að syndurum og lýst þá óhreina samkvæmt eigin smekk og eigin hugmyndum, án þess að hafa raunverulega trúarlega ástæðu. Jesús var að segja að það væri til samfélag meirihlutans sem gerði ákveðna menn seka eða synduga.
Og þar voru 99 sauðirnir. Þannig er þessi dæmisaga í raun samanburður milli meirihlutans í samfélaginu – sem skapar nýja syndara eða óhreina menn – og eins villts sauðar sem var útilokaður af meirihlutanum vegna þess að hann var talinn syndari. Og Jesús segir að þessi eini villti sauður sé jafnmikilvægur í augum Guðs, og Guð er að reyna að koma honum aftur inn í hópinn.
Þegar við lesum þessa dæmisögu, beinum við eðlilega athyglinni að þeim eina villta sauð, en á sama tíma þurfum við líka að sjá hina 99 sauðina, því það er mikilvægt að skilja þá. Ég sagði ykkur fyrir nokkrum vikum frá stórri púslmynd, og ég sagði: ef einn bútur vantar, þá er ekki hægt að ljúka púslinu. Það er hið sama hér: þangað til þessi eini villti sauður kemur aftur til hinna 99 sauðanna, þá er hópurinn ófullkominn í augum Guðs.
Nú skulum við líta á okkur sjálf. Að vera í meirihluta er ekkert slæmt. Það er í raun hlutlaust, hvorki gott né vont. En við höfum tilhneigingu, þegar við erum í meirihluta, og sérstaklega þegar við erum tengd valdi, að gera aðra menn sem okkur líkar ekki við eða eru ólíkir okkur að óhreinum eða syndugum.
Þegar þetta gerist verður samfélagið að tæki til að kúga minnihlutahópa. Og stundum gerum við okkur ekki einu sinni grein fyrir því að einhverjir sauðir í samfélagi okkar vantar. Þá stöndum við á nákvæmlega sama stað og farísearnir eða kennarar gyðingdómsins stóðu á í texta dagsins.
5.
Og það er eitt sem við verðum að vera meðvituð um og varkár með. Þetta samband meirihluta og minnihluta er til staðar í lífi okkar á mörgum mismunandi sviðum.
Til dæmis er ég innflytjandi, og flest ykkar eru útlendingar hér á Íslandi, og við erum minnihluti. Og horfið á stöðuna á Íslandi núna. Íslensk stjórnvöld – ég segi ekki Íslendingar, heldur íslensk stjórnvöld – halda því sífellt fram að við séum neikvæð viðvera í þessu samfélagi. Þau segja að vegna okkar sé skortur á húsnæði. Vegna okkar aukist glæpir, og vegna okkar eyði íslenska ríkið gífurlegum fjármunum.
Yfirvöldin segja að við séum þau sem beri sökina. Og ég myndi segja að þetta sé nákvæmlega sama staða og þegar farísearnir réðust á tollheimtumennina. Í þessu samhengi erum við tollheimtumennirnir, og þess vegna erum við týndi sauðurinn. Við verðum að segja NEI við þessari ásökun.
En það sem skiptir máli er að þetta er aðeins eitt svið lífs okkar. Við höfum mörg mismunandi svið í lífi okkar. Til dæmis erum við öll heilbrigð fólk. Að minnsta kosti sé ég engan í þessu safnaðarhúsi sem notar hjólastól, sem er blindur eða sem heyrir ekki. Hvers vegna er enginn slíkur hér? Er það bara tilviljun, eða erum við að byggja ósýnilega veggi sem gera þeim ókleift að taka þátt í kirkjunni? Við verðum að hugsa um það.
Hvernig er með fólk í kynferðislegum minnihlutahópum? Á síðustu tíu árum hefur alltaf verið einhver sem tilheyrir slíkum hópi. En erum við í raun að koma fram við þau á jafnan hátt? Erum við opin fyrir þeim þannig að þau finni engan vanda í kirkjunni? Kannski erum við að móðga þau eða gera þau dapur, jafnvel ómeðvitað? Við verðum að hugsa um þessi mál.
Samband meirihluta og minnihluta er til í mörgum mismunandi víddum. Jafnvel þótt við séum týndi sauðurinn á einu sviði, þá gætum við á öðru sviði verið meðal 99 sauðanna, og þá stöndum við á sama stað og farísearnir í Biblíunni, að kúga minnihluta.
6.
Í kennslu Jesú í dag, þótt hann nefni iðrun tvisvar, þá gegnir iðrunin í raun engu hlutverki hér. Sauður getur ekki iðrast. Týnd silfurslíða getur ekki iðrast. Það sem Jesús er að kenna okkur hér er eitthvað sem við þurfum að skilja áður en við iðrumst – til þess að við getum iðrast. Iðrun er mjög mikilvæg, og við munum læra um hana í næstu viku. En til þess að iðrast þurfum við fyrst að skilja hvar við stöndum núna. Við þurfum að skilja hver við erum. Annars, hvernig getum við iðrast? Um hvað eigum við að iðrast?
Við þurfum að sjá hvar við stöndum, og ef við erum á hlið kúgaranna, jafnvel stundum, þá verðum við að iðrast þess sem við gerum. Við gætum líka verið á hlið hins eina týnda sauðar, og þá eigum við að vera Guði þakklát, því Guð er að leita að okkur.
Svo í dag skulum við líta á okkur sjálf og ganga úr skugga um hvar við stöndum. Það er forsenda iðrunar okkar.
Náð Guðs, sem er æðri allri skynsemi, varðveiti hjörtu ykkar og huga í Kristi Jesú. – Amen.
* Þydd af ChatGPT5
