Magnús Erlingsson

22. janúar 2023

• 3. sunnudagur eftir þrettánda

3.sd.e.þrett. - B röð 2023 – Ísafjarðarkirkja

Trúin og mustarðskornið

Lexía: Hós 2.20-25

Á þeim degi geri ég sáttmála fyrir Ísraelsmenn

við dýr merkurinnar og fugla himinsins og skriðdýr jarðarinnar

og eyði boga, sverði og stríði úr landinu

og læt þá búa óhulta.

Ég festi þig mér um alla framtíð,

ég festi þig mér í réttlæti, réttvísi, kærleika og miskunnsemi,

ég festi þig mér í tryggð,

og þú munt þekkja Drottin.

Á þeim degi mun ég bænheyra, segir Drottinn,

ég mun bænheyra himininn

og hann mun bænheyra jörðina

og jörðin mun bænheyra kornið,

vínið og olíuna,

og þau munu bænheyra Jesreel

og mín vegna mun ég sá henni í landið.

Ég mun sýna Miskunnarvana miskunn

og segja við Ekki-lýð-minn: „Þú ert lýður minn,“

og hann mun segja: „Þú ert Guð minn.“

Pistill: Heb 11.1-3, 6

Trúin er fullvissa um það sem menn vona, sannfæring um þá hluti sem eigi er auðið að sjá.  Fyrir trú hlutu mennirnir fyrr á tíðum velþóknun Guðs.  Fyrir trú skiljum við að Guð skapaði heimana með orði sínu og að hið sýnilega varð til af hinu ósýnilega.  Ógerlegt er að þóknast Guði án trúar því að sá sem vill nálgast Guð verður að trúa því að hann sé til og að hann umbuni þeim er leita hans.

Guðspjall: Lúk 17.5-10

Postularnir sögðu við Drottin: „Auk oss trú!“

En Drottinn sagði: „Ef þér hefðuð trú eins og mustarðskorn gætuð þér sagt við mórberjatré þetta: Ríf þig upp með rótum og fest rætur í sjónum, og það mundi hlýða yður.

Hafi einhver yðar þjón, er plægir eða hirðir fénað, segir hann þá við hann þegar hann kemur inn af akri: Kom þegar og set þig til borðs? Segir hann ekki fremur við hann: Bú þú mér kvöldverð, tak þig til og þjóna mér meðan ég et og drekk, síðan getur þú etið og drukkið. Og er hann þakklátur þjóni sínum fyrir að gera það sem boðið var? Eins skuluð þér segja, þá er þér hafið gert allt sem yður var boðið: Ónýtir þjónar erum vér. Vér höfum gert það eitt sem oss bar að gera.“

Bæn á undan predikun:

Hallelúja!  Lofið Guð í helgidómi hans!  Kæri Guð, við þökkum fyrir nýja sálmabók.  Við lofum þig og tilbiðjum með því að syngja.  Gamlir sálmar, speki kynslóðanna, nýir sálmar, vonir samtíðarinnar, sálmarnir endurspegla hver við erum og hvað það er að vera manneskja.  Hallelúja!  Lofið Guð í helgidómi hans!  Amen.

I.

Náð sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi.  Amen.

Ég heyri fólk stundum segja eitthvað á þessa leið:  Ég er nú ekki mjög trúaður.  Eða þá að fólk skellir í góm og segir:  Ja, ég veit það ekki, jú, kannski!  Trú fólks er eins og mustarðskorn, sem er hverju sáðkorni smærra.  Sjáið, hér er ég með birkifræ.  Þetta virðist vera algjört hismi.  Samt getur vaxið upp af þessu hismi birkitré, sem er miklu stærra en ég.  Og þannig er það með trúna; hún er miklu stærri en við höldum.

Kristin trú breytti heiminum.  Þetta segja hatrömmustu andstæðingar kristinnar trúar.  Friedrich Nietzche, sem ritaði merkar bækur undir lok 19. aldar, var einn þekktasti gagnrýnandi kristinnar trúar.  Hann var mikill aðdánandi sígildrar menningar Forn-Grikklands.  Og Nietzche sá að kristnin hefði raunverulega breytt hugsunarhætti fornaldar.  Í sað þess að upphefja karlmennsku kappans, sem ræður sjálfur sínum gjörðum þá hefði fórnarlambið, sem deyr á krossi, verið upphafið.  Nietzche gagnrýndi kristnina fyrir Slvaen Moral, þrælslund, þrælsótta.  Kristnir menn væru hjörð aumingja.  Þeir lofuðu það, sem þeir sætu uppi með.  En það, sem menn raunverulega grirntust eins og auð, völd og kynlíf hefðu þeir úthrópað sem synd og eitthvað slæmt.  Kristnir menn blekktu sig til að sætta sig við það að hafa “hálf-tómt glas” í lífinu.  Kristni væri afneitun.  Kristnir menn boðuðu fyrirgefningu vegna þess að þeir væru of veikir til að hefna sín.  Nietzche var hvað þekktastur fyrir kenningar sínar um ofurmennið, das Ubermensch, sem væri óbundið af smáborgaralegri skilgreiningu góðs og ills, - kenning, sem þýsku nasistarnir lifðu eftir, kenning um rétt hins sterka til að drottna yfir þeim, sem veikari eru.

Ein þekktasta bók, sem skrifuð hefur verið um ris og fall Rómverska heimsveldisins, var rituð af sagnfræðingnum Edward Gibbon, sem fæddur var 1737 en dó 1794.  The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, þetta mikla sagnfræðirit var gefið út í sex bindum á árunum 1776 til 1788; vel skrifaðar bækur með ríkum tilvísunum í frumheimildir.  En það, sem slær mann við lestur textans er mikil kaldhæðni, irónía höfundarins og eindregin gagnrýni á öll trúarbrögð.  Gibbon taldi að kristnin hefði eyðilagt Rómarveldi, breytt hugsun og trú Rómverjanna og stuðlað að hnignun ríkisins og falli.  Gibbon hélt því til dæmis fram að besti tíminn til að vera uppi á í mannkynssögunni hefði verið tími hinna fimm góðu rómversku keisara; þeirra Nerva, Trjanusar, Hadrianusr, Antoniusar og Markúsar Árelíusar.  Þetta var tímbilið frá árinu 96 til 180.  Gibbon áleit að þá hefði ríkt svo mikið frjálslindi í heiminum, en það féll vel að hans eigin skoðunum.

Það er undarlegt að sjá sagnfræðing skrifa svona.  Rómarveldi stóð vörð um eignarrétt hinna ríku en hugmyndir um rétt einstaklinga, mannréttindi og slíkt var þeim algjörlega framandi.  Þrælahald þótt sjálfsagt.  Rómarveldi notaði helminginn af tekjum sínum til hermála, það fór með hernaði á hendur nágrannaþjóðum sínum, rændi þar og ruplaði og hreppti menn, konur og börn í þrældóm.  Var þetta dýrðartími mannkyns?  Virkilega!

Svona hafa andstæðingar kristni talað og skrifað um trúna á Jesú Krist og hvaða áhrif hún hafi haft á heiminn.  Og það er rétt hjá þeim að áhrif kristni á heiminn hafa verið mikil.  Kristin kirkja hefur í gegnum aldirnar verið á móti styrjöldum.  Og kristni hefur staðið vörð um hag lítilmagnans.  Allt það, sem þér gerið einum minna minnstu bræðra, það hafið þið gert mér, segir Kristur.  Hugmyndin um að rétta fátækum hjálparhönd er kristin hugmynd í alla staði.  Sú kenning að allir menn séu bræður og systur er kristin.  Að við séum öll afkomendur Adams og Evu, öll sköpuð af Guði, öll Guðs börn, þetta stendur í Biblíunni.  Og þessi trú hefur mótað menningu aldanna og hugsunarhátt.  Barátta nútímans fyrir réttindum minnihlutahópa væri líklega ekki til staðar ef ekki hafði komið fram á svið sögunnar kristin trú, sem breytti hugsunarhætti Evrópubúa og síðar heimsins alls.

Í fornöld á jörðu var frækorni sáð,

það fæstum var kunnugt en sums staðar smáð,

það frækorn var Guðs ríki', í fyrstunni smátt

en frjóvgaðist óðum og þroskaðist brátt.

Og frækornið smáa varð feiknarstórt tré,

þar fá mátti lífsins í stormunum hlé,

það breiddi sitt lim yfir lönd, yfir höf,

á lifenda bústað, á dáinna gröf.

II.

Trúin er fullvissa um það sem menn vona, sannfæring um þá hluti sem eigi er auðið að sjá.

Trúin er svolítið eins og ferðalag.  Hún er eins og lítið frækorn, sem við berum í hjarta okkar í gegnum lífið.  Og á leið okkar gegnum lífið þá tökumst við á við ýmsar trúarlegar spurningar.  Hvað er mér ætlað í þessu lífi?  Get ég treyst því að Guð sé til?  Get ég treyst því, sem stendur í Biblíunni?  Í lífi okkar takast á trú og efi.

Fyrsta skrefið á vegi trúarinnar er að viðurkenna Guð.  Það gerum við þegar við biðjum til Guðs, hvort sem það er nú Faðir vorið eða önnur bæn.  Og við viðkennum Guð þegar við lofum hann með sálmasöng, íhugun og annarri tilbeiðslu eins og það að ganga til altaris og taka þátt í helgihaldi safnaðarins.  Og af öllu þessi atferli verður til traust, traust á því að Guð sé til og hann vilji með mig hafa.  Traustið er mikilvægast þáttur trúarinnar.

Ég las nýlega vitnisburð konu, sem er doktor í hjúkrunarfræðum, Ethnu Parker.  Hún hafði orðið fyrir hræðilegri reynslu í æsku.  Og það, sem hjálpaði henni að vinna úr þessari reynslu sinni var sú trúarlega sannfæring að Guð elskaði hana.  Hún fór að treysta því að baki veröldinni stæði Guð, sem er kærleikur.  Og þessi trú hjálpaði henni ekki aðeins til að takast við sárar tilfinningar og erfiðar minningar heldur ekki síður að geta treyst öðru fólkið, geta hlegið og notið lífsins.

Trúin er í eðli sínu traust, traust á Guði, tiltrú á náungann og lífið.  Ég held að ekkert gefi manni jafn mikla fótfestu í lífinu og það að geta treyst á eitthvað.

Forfeður okkar, sem reru á árabátum út að Djúpið til að fiska, fóru með sjóferðabæn áður en þeir lögðust á árarnar og réru út á miðin.  Þeir gerðu það af því að það veitti þeim öryggi og styrk.

Í desember 2021 var athyglisvert viðtal í sjónvarpi Rúv við Björn Hjálmarsson geðlækni á Barna- og unglinga-geðdeildinni.  Þar var verið að ræða við hann um ástæður aukinnar notkunar þunglyndislyfja og kvíðastillandi lyfja hjá ungu fólki á Íslandi.  Eina af ástæðum þessarar óheillaþróunar taldi Björn geðlæknir vera þá að trúrækni þjóðarinnar færi minnkandi. „Sorgin er að verða meira og meira sjúkdómsvædd. Þeir sem eru sanntrúaðir, þeir geta sótt svo mikinn mátt í trúna. Trúarheimspeki, það að geta sótt styrk í æðri mátt, trúin á hið góða, hið fagra og hið fullkomna er mjög góður styrkur,“ sagði Björn.

Trúin hjálpar okkur til að skynja veruleikann og takast á við lífið.  Trúin er ákveðið sjónarhorn á tilveruna og hún hjálpar okkur að móta okkar daglega líf.

Trúin fylgir okkur lífið á enda.  Trúin er í hjarta og huga okkar og hún tengir okkur himni Guðs, setur okkur í hið stóra samhengi tilverunnar, samhengi hins stóra hjarta Guðs sem slær af ást til allra manna.

Það er gott að trúa.  Gott að vita það að maður þarf ekki að vera bestur, gáfaðastur eða sætastur; bara vera maður sjálfur.  Það er gott að vita að líf manns allt sé í hendi og umsjá Guðs.

Trúin er fullvissa um það sem menn vona, sannfæring um þá hluti sem eigi er auðið að sjá.

Dýrð sé Guði, föður, syni og heilögum anda.  Svo sem var í upphafi, er og verður um aldir alda.  Amen.

Postulleg blessun:

Friður Guðs, sem er æðri öllum skilningi, varðveiti hjörtu yðar og hugsanir í Kristi Jesú, Drottni vorum og frelsara.  Amen.

Bænir

Kæri Guð, blessaðu fjölskyldur okkar, bæði þau, sem við höfum enn hjá okkur og eins hin, sem við geymum í minningu hugans.  Þökk fyrir móðurina, sem gaf okkur líf sér við brjóst.  Þökk fyrir föðurinn, sem mettaði okkur með iðju handa sinna.  Hjálpaðu okkur Drottinn til að rækta upp gott fjölskyldulíf, líf sem einkennist af kærleika, væntumþykju, gleði og hamingju.  Fyrir Jesú Krist, Drottin vorn.

Hjálpaðu okkur Drottinn að elska náungann eins og okkur sjálf.  Lát okkur vera gestrisin og örlát.  Kenndu okkur að vera samhuga, gleðjast með glöðum, gráta með þeim, sem gráta.  Gef að vér gjöldum engum illt fyrir illt heldur hjálpum hvert öðru að bera byrðar lífsins.  Gef okkur náð til að ástunda hið góða og halda frið við alla menn.  Hjálpa okkur að sigra illt með góðu.  Fyrir Jesú Krist, Drottin vorn.

Heilagur andi, við biðjum fyrir unglingunum okkar.  Hjálpa okkur, sem eldri erum, að minnast gleði og ævintýra æskunnar, freistinga hennar og rauna, og styrk okkur til að styðja unga fólkið með bænum okkar, fordæmi og umhyggju.  Hjálpaðu þeim ungu að meðtaka kærleika Krists, lifa í þeim kærleika full af von og í trausti á framtíðina.  Fyrir Jesú Krist, Drottin vorn.